https://nl.wikipedia.org/wiki/Bernard_Mandeville
Bernard Mandeville (Rotterdam, 15 november 1670 – Hackney (Londen), 21 januari 1733) was een Nederlandse (zenuw)arts en filosoof.
Mandeville is het bekendst door zijn vaststelling dat de ondeugd de eigenlijke bron van het algemeen welzijn is, terwijl de deugd die juist kan schaden. Een voorbeeld uit de economie: een losbandig persoon handelt uit slechte neigingen, "maar dit levert werk op voor kleermakers, dienstknechten, parfumeurs, koks en dames van lichte zeden, die op hun beurt weer bakkers, timmerlui enzovoort nodig hebben." De hebzucht van de losbandige is dus tot nut van de maatschappij als geheel. De regel dat individueel nut niet gelijk hoeft te zijn aan maatschappelijk nut, is een belangrijke stelling in de economie, die naar hem ook de Mandevilleparadox heet. Deze stellingname schokte de gemeenschap hevig en werd bestreden door de meeste van zijn vrome tijdgenoten.
Mandeville oppert dat de samenlevingen van mensen zijn ontstaan door het belang dat zij erbij hebben om zich te beschermen. Dat mensen egoïstisch zijn in de zin dat zij zich laten leiden door hun eigenbelang, is voor Mandeville geen keuze, maar een natuurlijk gegeven, waarin de mens niet verschilt van andere levende schepselen.
‘De wereld gaat aan deugd ten onder‘.
Deugd heeft een kouwe kont. Als we allemaal strikt deugdzaam gaan leven, dan zitten we binnen de kortste keren met elkaar onder een boom en eten de noten die op de grond gevallen zijn. O zo braaf en eerlijk en vroom, maar vegeterend als een plant. Veel schiet er niet over, de stramste eekhoorn is ons nog te vlug af. Er is maar een enkeling die het overleeft. De wereld gaat aan deugd ten onder.
En een andere klassieker; Geschreven in 1729
A Modest Proposal
https://nl.wikipedia.org/wiki/A_Modest_Proposal
The essay suggests that the impoverished Irish might ease their economic troubles by selling their children as food to rich gentlemen and ladies.
Swift beschrijft een voorstel om de kinderen van de armen als voedsel aan de rijken te voeren, zodat ze geen last meer voor hun ouders zullen zijn en nog nut hebben voor de maatschappij.A young healthy child well nursed, is, at a year old, a most delicious nourishing and wholesome food, whether stewed, roasted, baked, or boiled; and I make no doubt that it will equally serve in a fricassee, or a ragout.
Swift goes to great lengths to support his argument, including a list of possible preparation styles for the children, and calculations showing the financial benefits of his suggestion
P.S.
Context:
In zijn cynische stelling dat een dood kind meer voordeel biedt dan een levend, bekritiseert Swift de onverschillige hogere klasse. Ierland was bekend om zijn absentee landlords, een groep van zo'n tienduizend grondbezitters die grotendeels in Engeland woonde. Op uitzonderingen na liet deze groep zich niets gelegen liggen aan de lagere klassen. Al in een 19e-eeuws essay van de Ierse econoom William Neilson Hancock wordt dit fenomeen aangewezen als een belangrijke oorzaak van verspilling en stagnatie.