De mens als "geest" van alle dingen

[Augustinus]

Ik heb onderstaande boekrecensie geschreven voor de liefhebbers die geïnteresseerd zijn in het aloude ‘spanningsveld’ tussen wetenschap en religie.

Prof. Dr. H.W. de Knijff (80 jaar) heeft enige tijd geleden een boek uitgegeven bij het Boekencentrum met als titel “Tegenwoordigheid van geest als Europese uitdaging”. Hij was in het verleden predikant en kerkelijk hoogleraar ethiek aan de Theologische Faculteit te Utrecht. Ik had eerlijk gezegd nog niet eerder van hem gehoord, maar hij schijnt in het verleden meer boeken te hebben geschreven, en onder andere te hebben meegewerkt aan een uitgave over de mystiek in de Westerse cultuur. De Knijff heeft geen gemakkelijk boek geschreven en het vereist hier en daar een fors doorzettingsvermogen van de lezer om het helemaal door te lezen. Hier moet je dus wel even de tijd voor nemen, en dat wat de schrijver naar voren brengt rustig verteren.

Hij begint zijn boek met een onderlinge vergelijking van het boek van Geert Mak: “Hoe God verdween uit Jorwerd” en de moderne wetenschapsbeoefening, en stelt dat de opkomst van de natuurwetenschappen er onder andere debet aan is dat het wereldbeeld van de huidige Europeaan drastisch is gewijzigd. Dat wereldbeeld is heden ten dage “fysicalistisch” van aard, een woord waarvan ik nog niet eerder had gehoord, net als dat ik (zoals gezegd) niet eerder van de schrijver van dit boek gehoord had. Deze term “fysicalisme” vertegenwoordigt de aanname dat de werkelijkheid slechts via fysische eigenschappen kan worden verklaard, uitsluitend door middel van natuurwetenschappelijk onderzoek. En dat is wat er met name in West-Europa is gebeurd: de mens is God kwijtgeraakt door de extreme ontwikkeling van de natuurwetenschap. De technologie is dermate wijdverbreid en dominant geworden, dat het leven slechts een optelsom van mathematiek is. De Knijff stelt dat de wetenschap uiteraard onontbeerlijk is in het moderne leven, maar dat de mens als maat van alle dingen, liever als “geest” van alle dingen onderhorig lijkt te worden gemaakt aan die wetenschapsdominantie. Dit werkt ernstige vervreemding in de hand.

Het boek van De Knijff pretendeert de onderlinge verhoudingen tussen het christelijke geloof, de secularisatie en de verwetenschappelijkte werkelijkheid te beschrijven. Hij doet dat in de eerste hoofdstukken van het boek via een historische beschrijving van de opkomst van de secularisatie. H.W. de Knijff stelt dat de mens vanaf medio de vijftiende eeuw is geconfronteerd met een verregaande ontdekking van de wereld. Deze ontdekking is vanaf die tijd onder invloed van de weetgierige mens als een sneltreinvaart over de wereld gekomen. De bestaande metafysische opvattingen over de plaats van de mens in het synthetische stelsel van de Bijbelse godsdienst kwamen daardoor langzaam maar zeker onder druk te staan. Uiteindelijk lijkt God zelfs helemaal verdwenen te zijn via de verregaande secularisatie, en dat is niet zomaar zonder gevolgen. De mens heeft als het ware door middel van zijn natuurwetenschappen alle metafysische waarden weggeredeneerd uit het wereldbeeld.

De wetenschap wil immers slechts uitgaan van empirische bewijsvoering, waardoor ze zichzelf via een gesloten systeem totaal afsluit van niet-empirische waarden zoals liefde, God, geloof, en dergelijke. Wat niet proefondervindelijk bewezen kan worden, bestaat volgens de natuurwetenschap feitelijk niet. Dit gaat zover, dat ook het menselijke wezen, het ik, zo langzamerhand wordt beschouwd als een weg te redeneren subjectieve illusie. Terwijl het volgens De Knijff tenslotte de menselijke geest is die verantwoordelijk is voor het ontwerpen van de diverse ethische waarden. Via de wetenschap zijn de wereld en de mens verworden tot een verzameling functies; uiteindelijk is zelfs de kosmos betekenisloos verklaard. En daarmee lijkt de wetenschap rechtlijnig te staan tegenover de religie, die een betekenisvolle wereld schetst waarin de mens een rechtmatige plaats heeft, een rentmeester is van de aarde in Gods naam.

Het wordt volgens De Knijff tijd dat de mens weer wordt hersteld in zijn waarde als zijnde een geestelijk wezen dat zich de wereld toe-eigent, naar zich toehaalt om persoonlijke en sociale betekenis te vinden. Daarbij zou de wetenschap moeten ophouden om niet-empirische waarden vrij te laten en niet langer te ontkennen. Want ook de wetenschap is slechts een model van de werkelijkheid. Er zou eigenlijk zelfs een synthese moeten plaatsvinden tussen geloof en wetenschap, waarbij de ethiek leidend zou moeten zijn. De Knijff respecteert de natuurwetenschap, maar verwacht omgekeerd dat de wetenschap ook toegeeft dat sommige zaken eenmaal niet totaal en volledig functioneel verklaarbaar zijn. Dat het wezen van de mens, het ik, niet volledig en vast omschreven terug te vinden is in het lichaam, betekent niet dat we er niet zouden zijn. Door de vervreemding van de mens van zichzelf te laten afnemen heeft dat als prijs dat het huidige extreme wetenschappelijke wereldbeeld moet worden losgelaten, zodat object en subject niet langer geïsoleerde werkelijkheden zullen zijn. De mens dient weer centraal te staan, vanuit het subject dient de (innerlijke) reis naar de objectivatie plaats te vinden, zodat de mens het object weer kan toe-eigenen, zich eigen-maken. Dan wordt de mens weer degene die de samenhang vertegenwoordigt en niet de wetenschap, die de functionalistische geïsoleerdheid van mens en wetenschap wil voorspiegelen als zijnde de enige objectieve werkelijkheid.

Kennis dient door de menselijke geest bemiddelde kennis te zijn, bevindelijk, dynamisch, historisch en construerend. Het Christendom is volgens de schrijver zo’n geestelijk interpreterend en historisch toe-eigenend kader, omdat de gelovige immers de werkelijkheid beschouwt vanuit een specifiek perspectief, namelijk de heilsgeschiedenis van God. En waarin hij zijn rechtmatige en waardevolle plaats inneemt. Deze godsdienstige werkelijkheid is net zo goed een interpreterend kader als de natuurwetenschappelijke zienswijze. Waardevolle integratie van het object via het subject is waar het De Knijff om draait. Men moet niet zomaar zaken aannemen, de mens heeft tegenwoordigheid van geest nodig om zaken te onderzoeken en zich gaandeweg eigen te maken.

Het boek van H.W. de Knijff is - zoals ik reeds aangaf - niet gemakkelijk en heeft een hoog abstractieniveau. Ik waardeer het schrijven zeer zeker, omdat de Knijff nergens extreem polariseert ten opzichte van de natuurwetenschap. Hij streeft naar uitleg en integratie, niet naar afwijzing. Helaas vind ik de laatste hoofdstukken van zijn boek enigszins onsamenhangend, De Knijff lijkt opeens van de hak op de tak te gaan springen. Ik had het één en ander iets uitgebreider beschreven en vooral vloeiender in elkaar laten overgaan via het leggen van wat meer dwarsverbanden. Ik denk echter te begrijpen, dat De Knijff in die laatste hoofdstukken van zijn boek slechts een ethische voorzet wil geven, zodat de lezer zelf aan de slag kan. De tegenwoordigheid en zelfwerkzaamheid van de geest staat immers centraal! Al met al een interessant boek om zeer zeker eens kennis van te nemen, al was het maar om het verschil te leren zien tussen de macht van het getal en de intrinsieke waarde die de mens feitelijk is: een subject, een wezen, dat door God is geschapen.

Boekgegevens: H.J. de Knijff: “Tegenwoordigheid van geest als Europese uitdaging”, uitgeverij Boekencentrum Zoetermeer ISBN 9789023926344.

[Rechtuit]

Prof. Dr. H.W. de Knijff (80 jaar) ach ach hoog in de bol,wat een onaangename man was dat.En zijn boeken niet te verteren veel thee en sigaren dan kom men er wel door.De mens geest van alle dingen daar moeten wij alleen maar om

[Augustinus]

Ik moet toegeven dat het hierboven door mij besproken boek niet zo makkelijk leesbaar is.

[Wim Nusselder]

Ik moet toegeven dat het hierboven door mij besproken boek niet zo makkelijk leesbaar is.

Je hebt het in elk geval goed toegankelijk besproken (zodat ik niet meer de behoefte voel om het boek zelf te lezen ).
Interessante gedachten, maar het probleem waar het de oplossing voor biedt is mij niet echt duidelijk.
Secularisatie is meer dan de afkalving van 'het' christelijk wereldbeeld, van een christelijke pretentie de 'werkelijkheid' voor ons te kunnen definiëren.
Secularisatie is ook slechts een bedreiging voor het christendom als we er voor kiezen om het als zodanig te zien, als we christendom tot een in wezen reactionair project maken om God's wil te doen zoals geopenbaard aan mensen van een millenia of 2 geleden.

De mens als geestelijk wezen, als plaatsbekleder van God's geest die zich de materiële werkelijkheid 'toe-eigent', mens tegenoven materie, een synthese van geloof en wetenschap waarin ethiek (het subject) leidend is; mooie abstracte gedachten, maar wat moet en kun je er mee?

Met v&Vriendengroet,

Wim

[Biker]

Prof. Dr. H.W. de Knijff (80 jaar) ach ach hoog in de bol,wat een onaangename man was dat.En zijn boeken niet te verteren veel thee en sigaren dan kom men er wel door.De mens geest van alle dingen daar moeten wij alleen maar om

Zo, weer iemand afgeserveerd, veroordeeld en uitgelachen.

[peda]

De Knijff is natuurlijk niet de enige die zijn licht heeft laten schijnen over het thema wetenschap en geloof. Diegenen die uiterste posities innemen hebben elkaar niets te zeggen, er is in de opvattingen geen sprake van een grootste gemene deler. Wie het uitgangspunt hanteert van schepping met paradijs, zondeval, gebrokenheid en verlossing middels het kruisoffer, kan niets met de bevindingen van de wetenschap die een geheel ander verhaal vertelt over schepping en paradijs. Gelovigen die bevindingen van de wetenschap integreren in hun geloofsbeleving, raken de ultra-orthodoxe geloofsvisie dan ook kwijt en verplaatsen zich naar de positie van links midden orthodox, vrijzinnig of verliezen hun geloof geheel. De idee van Knijff om ethiek het voortouw te laten krijgen in de empirisch gestoelde wetenschap is persoonlijk wensdenken. In de toegepaste wetenschap, de techniek derhalve, is m.i. wel plaats voor het domein ethisch denken, maar de ''harde"' wetenschap zelve dient "' zuiver"' te blijven en niet te worden aangestuurd door ethische/godsdienstige grondslagen. Twee domeinen die elk op eigen wijze omgaan met de werkelijkheid en ook op delen waar overlapping plaats vindt, het eigen gezicht volledig moeten behouden.

[Wim Nusselder]

De idee van Knijff om ethiek het voortouw te laten krijgen in de empirisch gestoelde wetenschap is persoonlijk wensdenken. In de toegepaste wetenschap, de techniek derhalve, is m.i. wel plaats voor het domein ethisch denken, maar de ''harde"' wetenschap zelve dient "' zuiver"' te blijven en niet te worden aangestuurd door ethische/godsdienstige grondslagen. Twee domeinen die elk op eigen wijze omgaan met de werkelijkheid en ook op delen waar overlapping plaats vindt, het eigen gezicht volledig moeten behouden.

Ik denk dat het meer is dan persoonlijk wensdenken.
Ik verwees 17/4/16 in "Een agnostisch mens" al eens naar Robert Pirsig's 'metafysica van de kwaliteit' die ook een integratie van wetenschap en religie impliceert met primaat voor ethiek/moraal/waarden.
(De ondertitel van het boek "Lila" uit 1991 waarin dat presenteert is "an inquiry into morals".)

Met v&Vriendengroet,

Wim

[peda]

De idee van Knijff om ethiek het voortouw te laten krijgen in de empirisch gestoelde wetenschap is persoonlijk wensdenken. In de toegepaste wetenschap, de techniek derhalve, is m.i. wel plaats voor het domein ethisch denken, maar de ''harde"' wetenschap zelve dient "' zuiver"' te blijven en niet te worden aangestuurd door ethische/godsdienstige grondslagen. Twee domeinen die elk op eigen wijze omgaan met de werkelijkheid en ook op delen waar overlapping plaats vindt, het eigen gezicht volledig moeten behouden.

Ik denk dat het meer is dan persoonlijk wensdenken.
Ik verwees 17/4/16 in "Een agnostisch mens" al eens naar Robert Pirsig's 'metafysica van de kwaliteit' die ook een integratie van wetenschap en religie impliceert met primaat voor ethiek/moraal/waarden.
(De ondertitel van het boek "Lila" uit 1991 waarin dat presenteert is "an inquiry into morals".)

Met v&Vriendengroet,

Wim

Hallo Wim,

Ik baseer mij op het gestelde in de boekbespreking van Augustinus, waar hij Knijff aanhalend, spreekt over de synthese tussen wetenschap en geloof. Jij hebt het bij jouw verwijzing naar het het boek van Pirsig over metafysica. Als Knijff ook refereert aan metafysica dan heeft Augustinus Knijff verkeerd geciteerd. Bij metafysica worden in de discussie andere uitgangspunten gehanteerd.

[Wim Nusselder]

Ik baseer mij op het gestelde in de boekbespreking van Augustinus, waar hij Knijff aanhalend, spreekt over de synthese tussen wetenschap en geloof. Jij hebt het bij jouw verwijzing naar het het boek van Pirsig over metafysica. Als Knijff ook refereert aan metafysica dan heeft Augustinus Knijff verkeerd geciteerd. Bij metafysica worden in de discussie andere uitgangspunten gehanteerd.

Metafysica lijkt mij de enige noemer waaronder (natuur)wetenschap en geloof verenigd kunnen worden.
Ook als Knijff het niet expliciet over metafysica heeft denk ik dat we wat hij schrijft wel als zodanig moeten opvatten om het te laten 'werken'.

Met v&Vriendengroet,

Wim

[peda]

Metafysica lijkt mij de enige noemer waaronder (natuur)wetenschap en geloof verenigd kunnen worden.
Ook als Knijff het niet expliciet over metafysica heeft denk ik dat we wat hij schrijft wel als zodanig moeten opvatten om het te laten 'werken'.

Met v&Vriendengroet,

Wim

Hallo Wim,

Wat het boek ten diepste behandeld, is de verschuiving in West Europa van de gedachte dat God de leiding heeft, dat God zorgt voor de wereld ( psalm 139 ) naar de opvatting
dat de mens, door de betere kennis die de wetenschap heeft opgeleverd, de leiding van God heeft overgenomen en thans voor zichzelf zorgt. Van rentmeester naar zeggenschap. God is inmiddels verdwenen, God doet heden ten dage voor velen niet meer mee. Komt God ooit nog eens terug in Europa en welke betekenis heeft dan nog de voorzienigheidsgedachte? Knijff heeft daarover zo zijn gedachten, maar anderen ook.

[Wim Nusselder]

Wat het boek ten diepste behandeld

Heb jij het ook gelezen?

is de verschuiving in West Europa van de gedachte dat God de leiding heeft, dat God zorgt voor de wereld ( psalm 139 ) naar de opvatting dat de mens, door de betere kennis die de wetenschap heeft opgeleverd, de leiding van God heeft overgenomen en thans voor zichzelf zorgt. Van rentmeester naar zeggenschap. God is inmiddels verdwenen, God doet heden ten dage voor velen niet meer mee. Komt God ooit nog eens terug in Europa en welke betekenis heeft dan nog de voorzienigheidsgedachte? Knijff heeft daarover zo zijn gedachten, maar anderen ook.

Zit wat in en zou waar kunnen worden.
God verdwijnt (is zeker nog niet helemaal verdwenen) in de mate waarin mensen dat toelaten.
"Wat als waar wordt gedefinieerd, is waar in zijn consequenties" volgens het Thomas theorema.

Met v&Vriendengroet,

Wim

[Augustinus]

Het is al enige tijd geleden dat ik het boek van Prof. Dr. H.W. de Knijff heb gelezen. Aan het einde van het boek vroeg ik me wel af, of De Knijff de klok niet een paar eeuwen terug wilde zetten. Want het lijkt er op het eerste gezicht op, dat hij de mens weer centraal wil stellen en niet de wetenschap. Een mooi streven, en waarschijnlijk zelfs noodzakelijk, maar hoe haalbaar? Zijn wij nog wel de maat van alle dingen? Of ontglipt ons langzamerhand de controle op de voortrazende technologie? De moderne wetenschappelijke vooruitgang gaat snel, soms zelfs zeer snel. Een aantal mensen kunnen het niet eens meer bijbenen (vooral ouderen), en menen dat de wetenschappelijke verworvenheden hun als zand door de vingers heen glippen. Ze maken er misschien wel dankbaar gebruik van (denk aan de medische wetenschap), maar hebben weinig of geen inzicht in het hoe en wat, laat staan in het waarom. Het is niet duidelijk waar dit heen gaat bij velen, maar ik heb niet zo duidelijk kunnen vatten waar De Knijff eigenlijk precies heen wil, omdat de wetenschap alomvertegenwoordig lijkt te zijn. Is het de bedoeling of zelfs mogelijk om de klok in ethisch opzicht terug te draaien? En daar knijpt het probleem eigenlijk. En is het eigenlijk wel een probleem?!

Er zijn veel boeken geschreven over de wetenschap in onderlinge spanning met godsdienst of religie. Dijksterhuis schreef ooit in 1950 al het boek “De mechanisering van het wereldbeeld”, waarin al is aangegeven dat de wetenschap bezig was en is met een verregaande “ontmystificering” of zelfs “ontzieling” en dat de rationalisering van de mensenwereld in volle gang is. Ook Floris Cohen schreef een belangrijk boek in dit genre, getiteld “De herschepping van de wereld”. Een meer agressievere aanval kwam van Richard Dawkins in zijn boek “God als misvatting”, dat door Theoloog Allister McGrath als het ware werd ‘geneutraliseerd’ via zijn boek “Dawkins als misvatting”. Het is de vraag of we eigenlijk wat opschieten met doorgeslagen natuurwetenschappelijke aanvallen op religie en godsdienst. Omgekeerd geldt dat natuurlijk ook, als we kijken naar het creationisme, wat nog immer bezig is op grond van de Bijbel om te ‘bewijzen’ dat de aarde niet ouder zou zijn dan een slordige 6000 jaar. Terwijl Charles Darwin in zijn “De reis van de Beagle” al aangaf, dat al die aardlagen die hij elders in de wereld tegenkwam, veel ouder moesten zijn dan enkele duizenden jaren.

Momenteel zijn er diverse boeken geschreven om het Christendom als religie apologetisch te verdedigen. Waarbij onder ander Alvin Plantinga in zijn boek “Het echte conflict” aangeeft dat er een schijngevecht tegen de godsdienst plaatsvindt door moderne wetenschappers, die religie proberen onderuit te halen, terwijl van meet af aan duidelijk is dat eerder hun atheïsme een leidende rol speelt in het afschrijven van religie en godsdienst en niet zozeer de wetenschap op zich.

[peda]

Momenteel zijn er diverse boeken geschreven om het Christendom als religie apologetisch te verdedigen. Waarbij onder ander Alvin Plantinga in zijn boek “Het echte conflict” aangeeft dat er een schijngevecht tegen de godsdienst plaatsvindt door moderne wetenschappers, die religie proberen onderuit te halen, terwijl van meet af aan duidelijk is dat eerder hun atheïsme een leidende rol speelt in het afschrijven van religie en godsdienst en niet zozeer de wetenschap op zich.

Hallo Augustinus,

Diegenen in beide kampen die een fundamentele visie hebben over wat de enige ware oplossing is, voeren geen schijngevecht maar een gevecht. Ik begrijp eigenlijk niet wat dit te maken heeft met de houding van moderne wetenschappers. Er zijn toch ook vele wetenschappers die publiceren in het vakjargon van hun discipline zonder daaraan een persoonlijke vertaling naar hun levensbeschouwing te verbinden. Niet alle wetenschappers zijn anti-theist en zeer strijdlustig, evenmin als dat alle gelovige snel op de hoogste barricade staan om het Onheil over de ongelovigen uit te storten. Uitersten kunnen elkaar over en weer slecht luchten, maar de moderaat ingestelde mens huldigt het beginsel van "" leven en laten leven"'.

[Rechtuit]

Momenteel zijn er diverse boeken geschreven om het Christendom als religie apologetisch te verdedigen. Waarbij onder ander Alvin Plantinga in zijn boek “Het echte conflict” aangeeft dat er een schijngevecht tegen de godsdienst plaatsvindt door moderne wetenschappers, die religie proberen onderuit te halen, terwijl van meet af aan duidelijk is dat eerder hun atheïsme een leidende rol speelt in het afschrijven van religie en godsdienst en niet zozeer de wetenschap op zich.

Hallo Augustinus,

Diegenen in beide kampen die een fundamentele visie hebben over wat de enige ware oplossing is, voeren geen schijngevecht maar een gevecht. Ik begrijp eigenlijk niet wat dit te maken heeft met de houding van moderne wetenschappers. Er zijn toch ook vele wetenschappers die publiceren in het vakjargon van hun discipline zonder daaraan een persoonlijke vertaling naar hun levensbeschouwing te verbinden. Niet alle wetenschappers zijn anti-theist en zeer strijdlustig, evenmin als dat alle gelovige snel op de hoogste barricade staan om het Onheil over de ongelovigen uit te storten. Uitersten kunnen elkaar over en weer slecht luchten, maar de moderaat ingestelde mens huldigt het beginsel van "" leven en laten leven"'.

Leven en laten leven is een laffe houding.Men zal strijdbaar moeten zijn en strijden tegen wetenschappers die er een schijnwetenschap op na houden zoals bijvoorbeeld het evolutie sprookje.
En vechten tegen de religie en godsdienst dan is men het verstand verloren.De religie is onverstelbaar sterk om daar religie eeuwigheids waarde heeft waar de mens hier op aarde verder mee kan.

[Biker]

Momenteel zijn er diverse boeken geschreven om het Christendom als religie apologetisch te verdedigen. Waarbij onder ander Alvin Plantinga in zijn boek “Het echte conflict” aangeeft dat er een schijngevecht tegen de godsdienst plaatsvindt door moderne wetenschappers, die religie proberen onderuit te halen, terwijl van meet af aan duidelijk is dat eerder hun atheïsme een leidende rol speelt in het afschrijven van religie en godsdienst en niet zozeer de wetenschap op zich.

Hallo Augustinus,

Diegenen in beide kampen die een fundamentele visie hebben over wat de enige ware oplossing is, voeren geen schijngevecht maar een gevecht. Ik begrijp eigenlijk niet wat dit te maken heeft met de houding van moderne wetenschappers. Er zijn toch ook vele wetenschappers die publiceren in het vakjargon van hun discipline zonder daaraan een persoonlijke vertaling naar hun levensbeschouwing te verbinden. Niet alle wetenschappers zijn anti-theist en zeer strijdlustig, evenmin als dat alle gelovige snel op de hoogste barricade staan om het Onheil over de ongelovigen uit te storten. Uitersten kunnen elkaar over en weer slecht luchten, maar de moderaat ingestelde mens huldigt het beginsel van "" leven en laten leven"'.

Leven en laten leven is een laffe houding.Men zal strijdbaar moeten zijn en strijden tegen wetenschappers die er een schijnwetenschap op na houden zoals bijvoorbeeld het evolutie sprookje.
En vechten tegen de religie en godsdienst dan is men het verstand verloren.De religie is onverstelbaar sterk om daar religie eeuwigheids waarde heeft waar de mens hier op aarde verder mee kan.

oh, het "Compelle Intrare" van Augustinus speelt weer op.
Misschien moeten jullie profielnaam wisselen .

[peda]

Het is al enige tijd geleden dat ik het boek van Prof. Dr. H.W. de Knijff heb gelezen. Aan het einde van het boek vroeg ik me wel af, of De Knijff de klok niet een paar eeuwen terug wilde zetten. Want het lijkt er op het eerste gezicht op, dat hij de mens weer centraal wil stellen en niet de wetenschap. Een mooi streven, en waarschijnlijk zelfs noodzakelijk, maar hoe haalbaar? Zijn wij nog wel de maat van alle dingen? Of ontglipt ons langzamerhand de controle op de voortrazende technologie? De moderne wetenschappelijke vooruitgang gaat snel, soms zelfs zeer snel. Het is niet duidelijk waar dit heen gaat bij velen, maar ik heb niet zo duidelijk kunnen vatten waar De Knijff eigenlijk precies heen wil, omdat de wetenschap alomvertegenwoordig lijkt te zijn. Is het de bedoeling of zelfs mogelijk om de klok in ethisch opzicht terug te draaien? En daar knijpt het probleem eigenlijk. En is het eigenlijk wel een probleem?!

Hallo Augustinus,

Knijjff wil de mens, als rentmeester, weer In Europa centraal stellen met de voorzienige God als leider aan zijn zijde. Alleen lukt het hem van geen kant om aan te geven hoe dat bereikt kan worden. Dat is ook het onbevredigende einde in het boek van bijna 370 pagina's. De wetenschap heeft het oude Godsbeeld bij vele zelf nadenkende mensen laten verdwijnen. Niet terug in de tijd, maar vooruit in de tijd, daar ligt de oplossing. De wetenschap heeft duidelijk gemaakt dat het empirische, het meetbare/controleerbare de vooruitgang brengt. Het onzichtbare doet voor de meerderheid niet meer mee in de moderne tijd. Wanneer God morgen Zijn zwijgen/ verborgenheid Zelf verbreekt en ( al of niet als Jezus) , zichtbaar in de wereld terugkeert, is de impasse voorbij. Maar God verkiest de eeuwige verborgenheid en de mens in onze omgeving luistert inmiddels niet meer naar vage geloofsuitspraken als : de mens kan God niet dwingen, God handelt anders als mensen, Gods wegen zijn ondoorgrondelijk etc. God weg uit de verborgenheid, dat is het enig juiste antwoord en dat zou ook Knijff als oplossing aangereikt kunnen hebben in een handvol pagina's. Jammer, want ik vind Knijff een hoogst intelligente man, iemand die in theologische kring enorm op waarde geschat wordt. Als theoloog, die als core business het Onzichtbare heeft, heeft hij dan ook geen adequaat antwoord op de vraag "' Hoe komt de oude God weer terug in Europa"'.