Wat niet ten allen tijde en onder alle omstandigheden gegrond kan zijn op oude gegevens in het verleden en het volledige vertrouwen daarop.
Dat steeds weer onderzoek nodig is of het eigen persoonlijke geloof, gebaseerd op het verleden, wel ten alleen tijde en voor alle omstandigheden geldt.
Misschien is er in de loop van de tijd zoveel veranderd in de levens van mensen, dat de oude gegevens en manieren van denken ook een beetje versleten kunnen zijn.
Opnieuw moeten onderzoeken en wel met een open geest, die niet vertroebeld wordt door zekerheden uit het verleden en de stelling:
"Dat is altijd zo geweest, dus dat geldt ook nog voor in het heden."
Ooit een verboden geschrift.
https://verbodengeschriften.nl/over-deze-site.html
De Ethiek van het Geloven
William Kingdon Clifford (1845 – 1879)
Oorspronkelijk gepubliceerd in Contemporary Review, 1877. Herdrukt in Lectures and Essays (1879).
I. DE PLICHT TOT ONDERZOEK
Een scheepseigenaar stond op het punt om een schip met emigranten te laten uitvaren. Hij wist dat het schip oud was en eigenlijk helemaal niet deugdelijk was gebouwd en dat het vele zeeën en klimaten had gezien en vaak was gerepareerd. Men had bij hem twijfels geuit over de zeewaardigheid van het schip. Deze twijfels kwelden hem en maakten hem ongelukkig; hij bedacht dat hij het schip misschien grondig onder handen moest nemen en repareren, zelfs al zou dat hem op grote kosten jagen. Maar voordat het schip uitzeilde slaagde hij erin om die sombere gedachten te verdrijven. Hij hield zichzelf voor dat het schip zoveel reizen had overleefd en aan zoveel stormen het hoofd had geboden, dat het zinloos was om te veronderstellen dat het ook niet van deze reis weer veilig zou terugkeren. Hij zou zijn vertrouwen stellen in de de Voorzienigheid, die al die ongelukkige gezinnen die hun vaderland verlieten om elders een betere toekomst op te bouwen vast wel zou beschermen. Hij zou alle onaangename achterdocht over de oprechtheid van de bouwers en aannemers uit zijn hoofd zetten. Op die manier raakte hij er oprecht en eenvoudig van overtuigd dat zijn schip volkomen veilig en zeewaardig was; met een gerust hart zag hij het schip uitvaren en wenste de ballingen van harte veel succes in hun toekomstige nieuwe vaderland. Hij streek zijn verzekeringspenningen op toen het midden op de oceaan verging en had het er verder niet meer over.
Wat moeten we nou over hem zeggen? Ongetwijfeld dat hij heel schuldig was aan de dood van die mensen. We moeten toegeven dat hij oprecht in de deugdelijkheid van zijn schip geloofde; maar de oprechtheid van zijn overtuiging kan hem op geen enkele manier baten, omdat hij op grond van de bewijzen die hij ter beschikking had niet het recht had om te geloven. Hij had zijn overtuiging niet verkregen door die, door middel van zorgvuldig onderzoek, te verdienen, maar door zijn twijfels te onderdrukken. En hoewel hij er uiteindelijk zo zeker van was dat hij niet anders meer kon denken, moet hij daar toch, voor zoverre hij zich willens en wetens in die gemoedstoestand had gemanipuleerd, zelf verantwoordelijk voor worden gehouden.
II. HET BELANG VAN GEZAG
Moeten wij dan volstrekte sceptici worden, die aan alles twijfelen en altijd bang zijn om de ene voet voor de andere te zetten, totdat wij zelf de stevigheid van de weg hebben onderzocht? Moeten wij ons dan de hulp en leiding ontzeggen van de grote hoeveelheid kennis, die wereldwijd dagelijks toeneemt, omdat noch wijzelf, noch iemand anders in staat is om een honderste deel daarvan door middel van direct onderzoek of waarneming te onderzoeken,
..................
Er bestaat geen echt gevaar, dat dergelijke gevolgen ooit uit nauwgezette zorgvuldigheid en zelfbeheersing inzake geloven voortspruiten. De mensen die wat dat betreft het meest nauwgezet hun plicht hebben gedaan, hebben ervaren dat bepaalde grote principes, die als leidraad voor het leven het meest geschikt zijn, steeds duidelijker werden naarmate zij zorgvuldiger en oprechter werden onderzocht, en daardoor een bruikbare zekerheid hebben verkregen. De meningen over goed en kwaad, die in de gemeenschap ons handelen bij het omgaan met elkaar sturen, en de meningen over de materiele wereld, die ons handelen leiden in het omgaan met bezielde en onbezielde lichamen, hebben nooit onder onderzoek te lijden. Die kunnen voor zichzelf zorgen, zonder steun van “geloofsdaden”, protest van betaalde pleitbezorgers, of het onderdrukken van strijdige bewijzen. ..................
Maar omdat het ontoereikend is om te zeggen, “het is verkeerd om iets op ondeugdelijke gronden te geloven,” zonder ook te zeggen welk bewijs deugdelijk is, zullen wij nu vervolgen met het onderzoek naar de omstandigheden waaronder het terecht is om iets op grond van een bewering van anderen te geloven. Vervolgens zullen wij meer in het algemeen onderzoeken wanneer en waarom wij iets kunnen geloven, dat buiten onze ervaring, of zelfs buiten de ervaring van de mensheid ligt.
Wij moeten ons in de eerste plaats afvragen in welke gevallen het onjuist is om aan een bewering van iemand anders geloof te hechten. Hij zou namelijk bewust of onbewust iets onwaars kunnen zeggen.
III. DE GRENZEN VAN DE AFGELEIDE WAARHEID
De vraag in welke gevallen wij iets mogen geloven dat buiten onze ervaring ligt, is een veelomvattende en netelige vraag, die zich uitstrekt tot de hele gebied van de wetenschappelijke methode en die een aanzienlijke toename van de toepassing ervan vereist, voordat zij kan worden beantwoord met iets dat de volledigheid benadert.
Resumerend:
Wij mogen alleen iets geloven dat buiten onze ervaring ligt, als het uit die ervaring kan worden afgeleid door de aanname dat wat wij niet weten gelijk is aan wat wij wel weten.
Wij mogen een bewering van iemand anders geloven, als er een redelijke grond is om aan te nemen dat hij kennis van zaken heeft over hetgeen hij uitspreekt, en dat hij de waarheid spreekt in zoverre hij daar van op de hoogte is.
Geloven op onvoldoende gronden is in alle gevallen onjuist; en waar het een veronderstelling betreft waaraan moet worden getwijfeld en die onderzocht moet worden, is het erger dan de veronderstelling om te geloven.
Het verhaal is veel langer.
Zie de gelinkte website.
