'Wetenschap is ook maar mensenwerk: een nieuw inzicht erkennen kost tijd'
Door * Cecile Janssens.
Het geeft met de coronacrisis als voorbeeld een aardig inkijkje in hoe wetenschap werkt.
Soms lijken mensen te vergeten dat wetenschap ook gewoon mensenwerk is. "Het is een sociaal proces in een sociale omgeving" las ik, en daar ben ik het wel mee eens. Wetenschappers werken met paradigma's, maar als je als wetenschapper jarenlang een bepaald paradigma verdedigd hebt is het natuurlijk lastig om later toe te geven dat je het verkeerd had. Vandaar dat wetenschap bedrijven ook een sociaal en persoonlijk aspect heeft.
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/02/11/we ... d-a4088324
Thomas Kuhn.. De Amerikaanse natuurkundige en wetenschapsfilosoof, die later dit jaar zijn 100ste verjaardag gevierd zou hebben, legt in The Structure of Scientific Revolutions uit hoe wetenschap werkt. Niet hoe het hoort te werken, maar hoe het in werkelijkheid gaat. Hoe vooruitgang in de wetenschap vaak geleidelijk gaat, maar soms in sprongen. Die sprongen noemt hij paradigmaverschuivingen.
Paradigma’s zijn de modellen of theorieën waarvan wetenschappers uitgaan bij de opzet en interpretatie van hun onderzoeken. De grote lijnen, dat de aarde rond is en de zon heet, en de details, bijvoorbeeld dat virussen infecties kunnen veroorzaken. Deze paradigma’s zijn niet vaststaand, maar ze worden algemeen aanvaard totdat nieuwe observaties en nieuwe onderzoeken ze onder druk zetten. De wetenschappelijke ‘revoluties’, groot en klein, zijn de momenten waarop wetenschappers erkennen dat een theorie niet meer houdbaar is en er een nieuwe tegenover wordt gesteld.
Tegenstrijdige observaties en onderzoek trekken een theorie niet onmiddellijk in twijfel. Deze zijn namelijk op hun beurt zelden perfect en daardoor makkelijk te weerleggen en te negeren. Tegenbewijs moet getoetst en bevestigd worden in andere studies. Het bewijs moet zich opstapelen en de wetenschappelijke discussie overleven. En dat kost nu eenmaal tijd.
Daarbij is wetenschap ook gewoon mensenwerk. Het is een sociaal proces in een sociale omgeving. Onderzoekers werken vaak samen aan dezelfde uitdagingen en baseren zich op dezelfde paradigma’s. Op die paradigma’s worden onderzoekslijnen gebouwd en carrières gemaakt. Dat maakt het persoonlijk. Het erkennen van nieuwe paradigma’s betekent vaak ook realiseren dat je het in je eerdere werk bij het verkeerde eind had. De een heeft daar wat meer tijd voor nodig dan de ander. Daar gaat veel discussie overheen.
Tijdens de coronacrisis was goed te zien hoe bestaande consensus over de verspreiding en preventie van het coronavirus herhaaldelijk onder druk stond.
Twijfel is de basis van nieuwe kennis. Het hoort bij de wetenschap. Maar die twijfel moet je niet zomaar uitkramen, die moet je onderbouwen, hard maken. Dan voer je een echte wetenschappelijke discussie. Anders blijft het borrelpraat.
* Cecile Janssens is hoogleraar translationele epidemiologie aan Emory University in Atlanta.