Barmhartige Samaritaan - Afgesplitst van "Jezus komt spoedig"

[Peter79]

Dus de Wet was wel degelijk volmaakt, maar het heeft ons mensen niet volmaakt kunnen maken.

Mee eens.

[ericjan]

Vraag van Jezus: wie is de naaste van de overvallen man > te vertalen in: van wie ben jij de naaste?

Maar waarom 'vertaal' je die vraag?
De vraag van Jezus is toch goed en duidelijk geformuleerd: Wie is de naaste van de overvallen man.

Als je de letterlijke tekst wijzigt, krijg je ongetwijfeld een andere conclusie. Maar dat is smokkelen.

Het is interpreteren.
Het is doordenken over het antwoord wat het betekent dat de Samaritaan de naaste is.
Jij kiest ervoor om de meest voor de hand liggende verwijzing van het laatste zinnetje (doet gij evenzo) niet te betrekken op de Samaritaan waarvan het doen in hetzelfde vers wordt beschreven, maar op het doen een aantal verzen terug.

Een mooi bewijs voor ons allen dat we niet moeten gaan interpreteren, want daarmee worden zinnen onterecht gewijzigd in van wie ben jij de naaste?
of verzen die ineens ergens anders in de tekst thuis zouden horen, omdat het dan zo wel in een leer past. Die nummers aan verzen zijn niet voor niets toegevoegd.
NIET DOEN DUS is mijn advies.

[Peter79]

Een mooi bewijs voor ons allen dat we niet moeten gaan interpreteren, want daarmee worden zinnen onterecht gewijzigd in van wie ben jij de naaste?
of verzen die ineens ergens anders in de tekst thuis zouden horen, omdat het dan zo wel in een leer past. Die nummers aan verzen zijn niet voor niets toegevoegd.
NIET DOEN DUS is mijn advies.

[Jerommel]

Vraag van Jezus: wie is de naaste van de overvallen man > te vertalen in: van wie ben jij de naaste?

Maar waarom 'vertaal' je die vraag?

Dat doet Peter niet, dat doet Christus.

De vraag van Jezus is toch goed en duidelijk geformuleerd: Wie is de naaste van de overvallen man.

Het gaat dan om het "Doe gij ook alzo"
En dan vergelijk je het met jezelf en dan rijst de vraag "Ben ik een naaste voor een ander?"
We kennen ook het antwoord wel, denk ik...

Als je de letterlijke tekst wijzigt, krijg je ongetwijfeld een andere conclusie. Maar dat is smokkelen.

Dat is zo.
Maar voor de meeste mensen is dit verhaal al duidelijk genoeg, en herkennen er een Gebod tot Agape in, en dat is het dan ook.
Het is de 2e van de 2 Grote Gelijke Geboden, "Heb uw naaste lief gelijk uzelve"
En alle leringen die dit raken bijeen, vertellen dat dat een Gebod is tot belangeloze goede werken ten behoeve van uw medemens, zelfs uw vijanden en het hebben van liefde voor uw medemensen, zelfs uw vijanden.
Agape als absolute Wet, de beide 2 Grote Gelijke Geboden.

Desalniettemin, de gelovige dient daar in te zijn als Christus, dat is namelijk Christe-lijk.
En dan is Christus inderdaad de Barmhartige. Maar Hij is geen Samaritaan, Hij is God.
Maar zichzelf verlaagd hebbende tot mens, ook Naaste geweest, en ook de levens van half-doden redt.
Maar dan: "Doe gij ook alzo", en dat is het Gebod tot naastenliefde.

[Martine]

een voorbeeld van bijbelse allegorie is wat Paulus doet in Galaten 4. Daar spreekt Paulus over de bedelingen van Hagar en Sara. In de Nieuwe Vertaling (NBG '51) stond: iets waarin een diepere zin ligt. Letterlijk staat er: welke dingen allegorische gezegden zijn. Het is de enige plek in het NT waar dit zo expliciet gebeurt (Bron: J. Francke 1974. De morgen der mensheid).

Ik grijp bij dit soort dingen regelmatig terug naar de Naardense Vertaling.
Oussoren vertaalt het:

Galaten 4:24-26
Deze dingen moeten zinnebeeldig worden verstaan;
want twee vrouwen zijn twee verbonden; het eerste is afkomstig van de berg Sinaï en brengt 'knechtschap' voort: dat is Hagar.
'Hagar' is de berg Sinaï in Arabië. en die beantwoordt aan het Jeruzalem van nu want dat leidt met haar kinderen een dienstknechtelijk bestaan.
Maar het Jeruzalem boven is een vrije vrouw die is onze moeder;

(onderstreping 'zinnebeeldig' door mij.

Gelijkenissen zijn, wat mijn overtuiging is, altijd allegorisch...

[Peter79]

@Martine: het is echt nieuw voor me om de gelijkenissen als allegorieën op te vatten. Ik zal daar in het vervolg op letten.

Ik duik maar weer eens de boeken in
Bij het interpreteren van de gelijkenissen wordt door tekstwetenschappers het principe gebruikt dat ze niet moeten worden geïnterpreteerd als dat ze allegorieën zouden zijn. Een allegorie is een verhaaltje dat gebruikt wordt als middel om iets te onderwijzen. Omdat de auteur zelf de elementen kan kiezen, kan de auteur het verhaal zo maken dat elk detail een eigen belangrijke betekenis heeft. Een voorbeeld van een eenvoudige allegorie is het verhaal van de distel en de ceder in 2 Kon 14.
Een parabel is een verhaal die uit het dagelijks leven wordt gehaald om een morele of religieuze waarheid zichtbaar te maken. De auteur is niet vrij om zijn verhaal vorm te geven, want hij is gebonden aan de alledaagse praktijk waaruit hij put. Daarom zijn de details vaak van minder belang. Een parabel is ontworpen om in principe één waarheid in het licht te brengen, eerder dan een complex van waarheden.

Ik zit te overwegen of het misschien te vergelijken is met de onrechtvaardige rentmeester. Maar ik betwijfel of dit ook op de Samaritaan van toepassing is. De rentmeester staat immers symbool voor rationele schranderheid die ongelovige (handelaren) kunnen hebben (een echt typetje).

Grappig dat Anidro met dit voorbeeld komt, want het is precies deze gelijkenis die mijn bron ook opvoert als voorbeeld van een gelijkenis die niet of slecht allegorisch uit te leggen is: (If the details are pressed, this parable teaches that cleverness is better than honesty; but this is obviously impossible).

Maar... een strikte scheiding tussen allegorie en parabel is niet mogelijk. De Hebreeuwse en Aramese talen hebben slechts één woord [masal] om zowel allegorie als parabel aan te duiden (Bron: G.E. Lad, 1974. The presence of the future).

[Vertrokken user_4]

Toch denk ik dat de link tussen de Samaritaan en Jezus, ook binnen de gelijkenis zelf, er sterk in ligt.
Ook in traditionele uitleg, die de gelijkenis zien als christelijk voorbeeld voor naastenliefde, is de Samaritaan in eerste instantie Jezus. En dan vervolgens aan ons de opdracht om Jezus daarin na te volgen.

Klopt, de Samaritaan staat voor Jezus in de traditionele uitleg.

Mijn gedachten bij vers 33 - 35.

Maar een Samaritaan die op reis was, kwam in zijn buurt.
Jezus die uit de hemel tot de Zijnen kwam.
Ook in de gelijkenis van de talenten (reis naar zijn volk) en de tien ponden (reis naar de hemel) zie je dit terug.

Ja, maar het is wel van belang om te benoemen dat de reis van Jeruzalem (heilige stad Gods; het Paradijs) naar Jericho (stad van zonde en ondergang) ging. De reis staat dus voor de zondeval van de mens en de steeds verdere verwijdering van God. De overvallen man staat voor Adam(=de mensheid) die is gevallen van een staat van genade in zonde. De Aaronitische priester en de Leviet (Wet+Profeten) kunnen de man niet redden, alleen de Samaritaan kan dat. Dat moet nogal een schok zijn geweest voor de joodse toehoorders!

en toen hij hem zag, was hij met innerlijke ontferming bewogen.
Jezus is bij uitstek Degene die met innerlijke ontferming bewogen is over Zijn volk. (dit komt in de evangelieen herhaaldelijk naar voren).

Klopt, Jezus is de gevallen mensheid nabij. Hij is de incarnatie van God in het vlees.

En hij ging naar hem toe, verbond zijn wonden
Dat Jezus genezing bracht voor zijn volk lijkt me evident. Direct lichaamlijk door de wonderen, maar ook als beeld/doel tot hun geestelijke genezing.

Eens. Jezus bracht genezing en roept op tot heiliging via de Kerk (herberg in deze parabel).

en goot er olie en wijn op
Beeld van de Heilige Geest.

Beeld van de sacramenten inderdaad. Olie (doop+vormsel; ziekenzalving) en wijn (Eucharistie).

Hij tilde hem op zijn eigen rijdier, bracht hem naar een herberg en verzorgde hem.
Die Zelf onze zonden in Zijn lichaam gedragen heeft op het hout, opdat wij, voor de zonden dood, voor de gerechtigheid zouden leven. Door Zijn striemen bent u genezen.

Inderdaad, de herberg staat voor de Kerk, zoals hierboven genoemd. De Kerk is het hospitaal der zondaars. De afdaling van het dier is het betonen van waardigheid aan het slachtoffer en hem op het dier zetten is het verheffen van de mens in waardigheid. Oftewel, Jezus deelt met ons Zijn goddelijkheid.

En toen hij de volgende dag wegging,
Hemelvaart.

Ja, dat denk ik ook.

haalde hij twee penningen tevoorschijn, en hij gaf ze aan de waard
Twee daglonen. Zijn volk die bewaard wordt tussen Christus' eerste komst en wederkomst.

Tussen de komst en Wederkomst van Christus zal Zijn volk geleid moeten worden door de waar, met behulp van de twee penningen.
De herbergier staat voor het magisterium, en de twee penningen zijn de heilige Schrift en Traditie.

en zei tegen hem: Zorg voor hem, en wat u verder aan kosten maakt, zal ik u geven als ik terugkom
Wederkomst.

Juistem.

Ook als je het niet helemaal mee eens bent met hoe ik de onderdelen interpreteer, toch denk ik dat de overeenkomst tussen de Samaritaan en Jezus moeilijk te vermijden is.

Zoals je hierboven ziet denk ik dat er een profetische betekenislaag in de gelijkenis zit, maar dit is voor de eerste betekenis van de gelijkenis niet essentieel. Het zou m.i. teveel afleiden van de essentie om daar in detail op in te gaan. Wel is in alle gevallen van belang dat de Samaritaan symbool staat voor Jezus.

Ik ben het grotendeels met je eens. Uiteraard kun je het ook gewoon interpreteren als: 'Pas op voor lichtgetinte, mediterrane types'

[Martine]

@Martine: het is echt nieuw voor me om de gelijkenissen als allegorieën op te vatten. Ik zal daar in het vervolg op letten.

Ik duik maar weer eens de boeken in

Ik heb het grote voorrecht gehad om de preken en uitleg van de Schriften te horen en te krijgen van Ds. H.A. Visser, reeds lang overleden. Er staat in mijn boekenkast een hele reeks boeken van hem (hij had een wekelijkse pastorale rubriek bij de NCRV-radio genaamd "Onder de Hoogtezon"). De Psalmen heeft hij in een aantal delen stuk voor stuk behandeld, maar ook de gelijkenissen en vele andere boeken die proberen te verklaren. Eén ervan is getiteld "Er staat meer dan er staat".En zo is het ook, er zijn vele lagen. Daar heb ik veel van geleerd.

[Anidro]

Het is interpreteren.
Het is doordenken over het antwoord wat het betekent dat de Samaritaan de naaste is.
Jij kiest ervoor om de meest voor de hand liggende verwijzing van het laatste zinnetje (doet gij evenzo) niet te betrekken op de Samaritaan waarvan het doen in hetzelfde vers wordt beschreven, maar op het doen een aantal verzen terug.

Bezig zijnde met deze gelijkenis lijkt het wel zo'n tekening waar je op twee manieren naar kunt kijken. In beide gevallen ontstaat een herkenbaar beeld.

Even resumeren.

Men zou verwachten dat de vraag "wie is mijn naaste" op de beroofde man betrekking gaat hebben: Gaat de schriftgeleerde die naaste wel helpen, waar de Leviet en de priester het nalieten?

Maar de vraag van Jezus is andersom. De schriftgeleerde wordt gedwongen in de huid te kruipen van de beroofde man. In een positie van afhankelijkheid van een ander die hem gaat redden. Jezus zegt daarmee eigenlijk tegen de schriftgeleerde: "jij bent die berooide man, en ik (die jij als een Samaritaan ziet) ben de Redder die zich over jou wil ontfermen. Als je wilt weten wie jouw naaste is? Ik ben het!"

Het laatste zinnetje van de bijbelpassage "doe gij evenzo" voegt volgens jou hieraan toe dat het ook een oproep is de Samaritaan na te volgen naastenliefde bewijzen.

Hier verschillen we nog van mening, omdat ik het laatste zinnetje plaats het in het kader van het voorgaande: Laat je ontferming bewezen worden.
(dit wil ik in een latere post nog verder beargumenteren)

Het lijkt erop dat jij de gelijkenissen van Jezus ziet als allegorieën. Bij een gelijkenis gaat het om het punt van vergelijking. De Samaritaan vormt een extreme figuur die het punt van de gelijkenis extra zichtbaar maakt, maar betekent ook niet meer dan dat. In een allegorie kan elk element een betekenis hebben. Een voorbeeld is de allegorische uitleg van Augustinus. Ik ben te weinig onderlegd om duidelijk het verschil tussen allegorie en gelijkenis (parabel) uit te leggen. Maar ik denk dat dit verschil van benadering hier aan de orde is.

De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan is m.i. vooral een parabel, maar met allegorische elementen.
Het verhaal staat in de context van "Het eeuwige leven beërven" en geeft antwoord via de vraag "Wie is mijn naaste".
Zoals bij iedere parabel moeten de elementen van het verhaal geïnterpreteerd worden. (bijv. de Samaritaan, de Leviet, priester en beroofde man). Dat de Samaritaan geïnterpreteerd moet worden als beeld voor Jezus maakt het nog niet tot een allegorie.

Er zijn achter details in het verhaal die voor de overall betekenis van de parabel weinig invloed hebben, maar wel beeld staan voor iets. Dan denk ik met name aan vers 34 en 35. Dat zou misschien (deels?) allegorisch genoemd kunnen worden. Niet essentieel voor de kernbetekenis, maar draagt m.i. wel bij om de interpretatie van de persoon van de Samaritaan juist te verstaan.

Hoe dan ook, ik denk niet dat (verschil in) de uitleg van de betekenis van het verhaal hierdoor wezenlijk geraakt wordt. We zien het beide immers (voornamelijk) als parabel.

[callista]

@Martine: het is echt nieuw voor me om de gelijkenissen als allegorieën op te vatten. Ik zal daar in het vervolg op letten.

Ik duik maar weer eens de boeken in

Ik heb het grote voorrecht gehad om de preken en uitleg van de Schriften te horen en te krijgen van Ds. H.A. Visser, reeds lang overleden. Er staat in mijn boekenkast een hele reeks boeken van hem (hij had een wekelijkse pastorale rubriek bij de NCRV-radio genaamd "Onder de Hoogtezon"). De Psalmen heeft hij in een aantal delen stuk voor stuk behandeld, maar ook de gelijkenissen en vele andere boeken die proberen te verklaren. Eén ervan is getiteld "Er staat meer dan er staat".

En zo is het ook, er zijn vele lagen. Daar heb ik veel van geleerd.

Met alle respect, maar dat kan ook de aandacht afleiden van de oorspronkelijke betekenis......
Zo kan iedereen het ombuigen naar eigen dogma's en doctrines, waardoor de eigenlijke betekenis of de boodschap---zoals bedoeld---- verloren gaat.
Zie in dezen ook de uitleg van Loyola b.v.

[Anidro]

Ja, maar het is wel van belang om te benoemen dat de reis van Jeruzalem (heilige stad Gods; het Paradijs) naar Jericho (stad van zonde en ondergang) ging. De reis staat dus voor de zondeval van de mens en de steeds verdere verwijdering van God. De overvallen man staat voor Adam(=de mensheid) die is gevallen van een staat van genade in zonde. De Aaronitische priester en de Leviet (Wet+Profeten) kunnen de man niet redden, alleen de Samaritaan kan dat. Dat moet nogal een schok zijn geweest voor de joodse toehoorders!

Mee eens en terecht dat je dit vermeldt, dit aspect was dacht ik nog niet ter sprake gekomen.

Ik ben het grotendeels met je eens.

Tja we komen blijkbaar uit een verschillende kerkelijke richting, dus dat verklaart hier en daar een wat andere invulling.

Uiteraard kun je het ook gewoon interpreteren als: 'Pas op voor lichtgetinte, mediterrane types'

Die uitleg kende ik nog niet, weer wat geleerd.

[Anidro]

Het is interpreteren.
Het is doordenken over het antwoord wat het betekent dat de Samaritaan de naaste is.
Jij kiest ervoor om de meest voor de hand liggende verwijzing van het laatste zinnetje (doet gij evenzo) niet te betrekken op de Samaritaan waarvan het doen in hetzelfde vers wordt beschreven, maar op het doen een aantal verzen terug.

Binnen het laatste vers.
Het is dat de Schriftgeleerde het woord "Samaritaan" niet in de mond wil nemen, dus zegt hij "Degene die hem barmhartigheid heeft bewezen", anders was er geheel geen aanleiding geweest om het laatste vers anders te zien dan een oproep het voorbeeld van de berooide man volgen.

Verder geldt m.i. toch ook:

"Doe evenzo" kan betrekking hebben op Degene (de Samaritaan) maar net zo goed op "hem" (de beroofde man).
Doe zoals degene die barmhartigheid bewijst.
Doe zoals degene die barmhartigheid bewezen wordt.


In de context.
Hoewel ik kan begrijpen dat "doe dit evenzo" uitgelegd wordt als "volg het voorbeeld van de Samaritaan". Is dit niet in overeenstemming met hetgeen daarvoor de kern van de gelijkenis was. Namelijk: Jezus is de Naaste en de Redder die je moet liefhebben.
Daarom ligt de conclusie "volg het voorbeeld van de Samaritaan" niet voor de hand.
Het lijkt me meer kloppend met de gehele voorgaande passage om "doe dit evenzo" te koppelen aan wat de berooide man deed: zijn Redder liefhebben.

Jezus vertelt de gelijkenis als antwoord op de vraag "Wat moet ik doen om het eeuwige leven beerven".
Wat is het antwoord daarop? Zou dit niet verwijzen naar Christus liefhebben?

Tenslotte.
Met de betekenis dat we de naaste medemens moeten liefhebben en aan de Samaritaan een voorbeeld nemen, kan ik uiteraard mee instemmen. Waarom zou ik daar iets tegen hebben (en inderdaad niets dus).

Ik hoop echter dat de andere betekenis die er in de gelijkenis ligt ook gezien wordt. Dit wordt vaak niet herkend en dat is buitengewoon jammer.

[Peter79]

Het is interpreteren.
Het is doordenken over het antwoord wat het betekent dat de Samaritaan de naaste is.
Jij kiest ervoor om de meest voor de hand liggende verwijzing van het laatste zinnetje (doet gij evenzo) niet te betrekken op de Samaritaan waarvan het doen in hetzelfde vers wordt beschreven, maar op het doen een aantal verzen terug.

Binnen het laatste vers.
Het is dat de Schriftgeleerde het woord "Samaritaan" niet in de mond wil nemen, dus zegt hij "Degene die hem barmhartigheid heeft bewezen", anders was er geheel geen aanleiding geweest om het laatste vers anders te zien dan een oproep het voorbeeld van de berooide man volgen.

Het is ook dat we hier de Schriftgeleerde zien door de ogen van Mattheus. Mattheus had het eenvoudig anders kunnen opschrijven, maar dat heeft hij niet gedaan.
Dus zitten we hier met een verhaal dat niet een inkoppertje is, maar een doordenkertje.

Verder geldt m.i. toch ook:

"Doe evenzo" kan betrekking hebben op Degene (de Samaritaan) maar net zo goed op "hem" (de beroofde man).
Doe zoals degene die barmhartigheid bewijst.
Doe zoals degene die barmhartigheid bewezen wordt.


In de context.
Hoewel ik kan begrijpen dat "doe dit evenzo" uitgelegd wordt als "volg het voorbeeld van de Samaritaan". Is dit niet in overeenstemming met hetgeen daarvoor de kern van de gelijkenis was. Namelijk: Jezus is de Naaste en de Redder die je moet liefhebben.
Daarom ligt de conclusie "volg het voorbeeld van de Samaritaan" niet voor de hand.
Het lijkt me meer kloppend met de gehele voorgaande passage om "doe dit evenzo" te koppelen aan wat de berooide man deed: zijn Redder liefhebben.

Jezus vertelt de gelijkenis als antwoord op de vraag "Wat moet ik doen om het eeuwige leven beerven".
Wat is het antwoord daarop? Zou dit niet verwijzen naar Christus liefhebben?

Ja, de hulp komt van Iemand van wie we het helemaal niet verwachten. Wat we moeten doen, is alleen maar onze handen open houden en die hulp ontvangen.

Tenslotte.
Met de betekenis dat we de naaste medemens moeten liefhebben en aan de Samaritaan een voorbeeld nemen, kan ik uiteraard mee instemmen. Waarom zou ik daar iets tegen hebben (en inderdaad niets dus).

Ik hoop echter dat de andere betekenis die er in de gelijkenis ligt ook gezien wordt. Dit wordt vaak niet herkend en dat is buitengewoon jammer.

Ik waardeer het dat je de aandacht erop vestigt en bereid bent om daar uitvoering op in te gaan. Het is mijn overtuiging dat het in de Bijbel niet gaat om een moraal, maar om de geschiedenis die God met mensen gaat. De vraag wie Jezus is, is de belangrijkste vraag van het christelijk geloof. Jezus is dan ook de Samaritaan.

[Jerommel]

Maakt weinig uit, het gaat om "Doe gij ook alzo", want dat is naastenliefde en dat is de Wet van Christus, het Gebod van Liefde, dus zeker wel een moraal, namelijk DE Moraal.

Immers, de moraal van het verhaal is: Wees een naaste, belangeloos en zonder aanziens des persoons.
Agape als Wet.

Halleluja !

[Peter79]

Maakt weinig uit, het gaat om "Doe gij ook alzo", want dat is naastenliefde en dat is de Wet van Christus, het Gebod van Liefde, dus zeker wel een moraal, namelijk DE Moraal.

Immers, de moraal van het verhaal is: Wees een naaste, belangeloos en zonder aanziens des persoons.
Agape als Wet.

Halleluja !

De Bijbel staat inderdaad vol met moraal en ethiek.
Maar daar gaat het volgens mij dus niet om.

Een kind houdt niet van zijn vader en moeder omdat dat moet.
Een kind houdt van zijn vader en moeder. Punt.
Een vader en moeder houden niet van hun kind omdat het moet.
Nee, ze houden van hun kind. Punt.

Er zijn natuurlijk veel schrijnende situaties waarin dat niet zo is.
Maar dan nog. Jezus zegt: als de ouders van beneden, hoewel ze slecht zijn, toch goede gaven geven aan hun kinderen, hoeveel te meer de Hemelse Vader (Matt 7).

Het eerst wonder van Jezus was het herstel van de feestvreugde in Kana. En daar loopt de geschiedenis ook op uit. De feestelijke bruiloft van het Lam. Gewoon vreugde om de vreugde. Niet omdat het moet.
De liefde zoekt zichzelf niet. God zoekt geen aanbidders die Hem aanbidden omdat het moet. Hij zoekt aanbidders die Hem waarlijk liefhebben.