Hebben we een ziel ?

[peda]

Het is interessant om te zien wat er gebeurt wanneer grenzen in het feitelijke kennen in zicht komen. Ik noem het omgaan met de Punt. De ene groep gaat de grens over en omarmt de metafysica met haar grote pluriformiteit aan opvattingen. De andere groep gaat de metafysische grens niet over, maar blijft verklaringen geven vanuit de stoffelijke wereld, zoals buiten de stoffelijkheid is er nergens bewustzijn te constateren. De hypothetische emergentie volgers versus de hypothetische metafysici. Alleen willen beide groepen over en weer niets horen over het woord ''hypothetisch "'. De emergentie volgers blijven zeker-wetende emergentie volgers en de metafysici blijven hun persoonlijk zeker-weten over de onstoffelijke wereld trouw. Bij het woord "' zeker-weten "' wordt er dan soms wat gemurmeld, maar in de praktijk omarmt niemand "' hypothese "' en blijft het bij zeker-weten, althans zo kijk ik er tegenaan. Allerhande zeker-weten verhalen, die elkaar niet of nauwelijks raken. Wel kleuring en vele spelregels, dat is bij mij zeker-weten.

[Leon]

Hallo Leon,

Ik heb duidelijk op mijn netvlies dat er metingen hebben plaatsgevonden waarbij de grens waarboven kwantum verschijnselen niet meer meetbaar waren, duidelijk in zicht kwam. Niet meer meetbaar, hoeft niet te betekenen, dat ze volledig verdwenen zijn, maar wel dat de werking die op het allerkleinste niveau waarneembaar en meetbaar is, niet meer waarneembaar en meetbaar is. Zo is ook de zwaartekracht op kleinste niveau niet meer waarneembaar, maar heeft de zwaartekracht op macro niveau een gigantische werking ( zie de kosmos ). "' Chaos "' fenomenen die op kleinste niveau duidelijk meetbaar zijn, verliezen die meetbaarheid vanaf een bepaalde grens ( molecuulgrootte ). Zonder bewijs durf ik niet te stellen dat in de grote wereld de "' kwantum chaos "' troef is. Maar hoe zou de kwantum wereld invloed kunnen uitoefenen op de onstoffelijke ziel, of omgekeerd ?

Hallo peda,

“Bewijs” is iets dat gekoppeld is aan “tastbaar”, dat maakt het lastig, want kwantumchaos is niet tastbaar. Je hebt gelijk dat bij macro-niveau de kwantumrealiteit niet zichtbaar is. Daar is vooral tastbaarheid.

Voor de macro-wereld weet ik het niet. Je hebt wel eens van die schilderijen (pointillisme) dat je pas van een afstand ziet wat de voorstelling is, terwijl dichtbij het allemaal puntjes verf zijn.

De “voorstelling” dat is dan de tastbaarheid, maar dichterbij is er geen voorstelling/tastbaarheid.

Wat het voor de ziel betekent weet de ziel, zolang je als mens niet samenvalt qua bewustzijn is daar niets over te zeggen.

[Leon]

Een “golfkarakter” duidt in dit geval niet op iets materieels, maar op waarschijnlijkheidsvelden. Alles door elkaar, chaos. Pas als je dan gaat meten is er een deeltje, maar wanneer je dit “deeltje” weer op een dubbele spleet afvuurt en niet meet krijg je gewoon weer de realiteit, golfkarakter.

Dat is inderdaad (nog) een mysterie, net zoals het feit dat materie omgezet wordt in energie en andersom. We kunnen atomen en elektronen bestuderen en zelfs manipuleren, maar wat zijn het eigenlijk? Informatiedragers? Of zijn ze zelfs identiek aan informatie? Waarom doen ze wat ze doen? We weten het niet. In feite bestaat alle materie uit trillingsvelden, met duizelingwekkend snel bewegende elektronen. God spreekt en het is. Spreken is het voortbrengen van (geluids)trillingen. Die trillingen kunnen blijkbaar (voor ons oog maar ook tastbaar) kristalliseren. Maar ook weer niet voor altijd want alle materie is vergankelijk. Alleen het Woord vergaat niet, vertelt ons de Bijbel.

Ik volg je, maar zie 1 ding anders, materie bestaat niet uit trillingsvelden, de voorstelling van trillingsvelden is materie/tastbaarheid.

Een kleine omkering….verder weet ik het allemaal ook niet, ik zie het alleen zo.

[Willempie]

Het is interessant om te zien wat er gebeurt wanneer grenzen in het feitelijke kennen in zicht komen. Ik noem het omgaan met de Punt. De ene groep gaat de grens over en omarmt de metafysica met haar grote pluriformiteit aan opvattingen. De andere groep gaat de metafysische grens niet over, maar blijft verklaringen geven vanuit de stoffelijke wereld, zoals buiten de stoffelijkheid is er nergens bewustzijn te constateren. De hypothetische emergentie volgers versus de hypothetische metafysici. Alleen willen beide groepen over en weer niets horen over het woord ''hypothetisch "'. De emergentie volgers blijven zeker-wetende emergentie volgers en de metafysici blijven hun persoonlijk zeker-weten over de onstoffelijke wereld trouw. Bij het woord "' zeker-weten "' wordt er dan soms wat gemurmeld, maar in de praktijk omarmt niemand "' hypothese "' en blijft het bij zeker-weten, althans zo kijk ik er tegenaan. Allerhande zeker-weten verhalen, die elkaar niet of nauwelijks raken. Wel kleuring en vele spelregels, dat is bij mij zeker-weten.

Toch lijkt het me volkomen duidelijk dat er onstoffelijke zaken zijn, hoezeer dat ook door de ene groep wordt ontkend. Ik twijfel er geen moment aan dat liefde bestaat, bijvoorbeeld, en dan doel ik niet op erotische liefde want dat kan dan wel weer chemisch worden verklaard. Zo twijfel ik er ook niet aan dat we een vrije wil hebben (maar ook dat wordt door diezelfde groep ontkend want dat past natuurlijk niet in het plaatje). Bovendien ervaar ik dat ik werkelijk gemeenschap met de Schepper kan hebben en dat Hij gebeden verhoort. Ik ervaar voortdurend Zijn liefde, trouw en genade. En als ik om hulp vraag krijg ik die. Maar dat zijn uiteraard hallucinaties. Misschien is het wel zo dat ons paradigma voornamelijk door onze wil wordt bepaald, zolang we nog niet zijn gehersenspoeld tenminste. Ik heb daar wel eens het e.e.a. over gelezen.

[Willempie]

Dat is inderdaad (nog) een mysterie, net zoals het feit dat materie omgezet wordt in energie en andersom. We kunnen atomen en elektronen bestuderen en zelfs manipuleren, maar wat zijn het eigenlijk? Informatiedragers? Of zijn ze zelfs identiek aan informatie? Waarom doen ze wat ze doen? We weten het niet. In feite bestaat alle materie uit trillingsvelden, met duizelingwekkend snel bewegende elektronen. God spreekt en het is. Spreken is het voortbrengen van (geluids)trillingen. Die trillingen kunnen blijkbaar (voor ons oog maar ook tastbaar) kristalliseren. Maar ook weer niet voor altijd want alle materie is vergankelijk. Alleen het Woord vergaat niet, vertelt ons de Bijbel.

Ik volg je, maar zie 1 ding anders, materie bestaat niet uit trillingsdemper, de voorstelling van trillingsdemper is materie/tastbaarheid.

Een kleine omkering….verder weet ik het allemaal ook niet, ik zie het alleen zo.

Interessante denkstof, dat wel.

[Leon]

Ik volg je, maar zie 1 ding anders, materie bestaat niet uit trillingsdemper, de voorstelling van trillingsdemper is materie/tastbaarheid.

Een kleine omkering….verder weet ik het allemaal ook niet, ik zie het alleen zo.

Interessante denkstof, dat wel.

Zeker, mijn autocorrectie heeft tweemaal trillingsdemper geplaatst ipv trillingsveld

[peda]

ik ben als agnost een echte mixer en menger. Ik haal uit de vele verhalen de in mijn ogen meest interessante denkbeelden, zelfs al spreken de denkbeelden elkaar tegen. Ik let op de logische onderbouwing in de verhalen en let minder op de verschillen, dan is er in mijn optiek toch best wel veel ruimte, om met verhalen mee te gaan. Fantasie, Dichtung, Realiteit, ik til er niet zo zwaar aan, zolang het verhaal een logisch consistent onderbouwde rode draad heeft. Anders ga ik zweven.

[Willempie]

Interessante denkstof, dat wel.

Zeker, mijn autocorrectie heeft tweemaal trillingsdemper geplaatst ipv trillingsveld

Oh, dan snap ik het weer wat beter. Ik kon niet zoveel met de term "trillingsdemper".

[Petra]

Heb jij een andere of betere definitie?
Of geloof je er per definitie niet in welke definitie dan ook wordt gebruikt?

Ik heb geen (betere) definitie. Ik gebruik het woord vrijwel nooit in deze context, maar weet uiteraard wat men normaal gesproken bedoelt. Om geen stroman te adresseren vraag ik altijd wat men bedoelt als men spreekt over religieuze termen zoals de ziel, God etc.

Ik dacht bij het stellen van deze TS dat iedereen wel weet wat men normaal gesproken bedoelt.. en zie... toen werd er gevraagd om definities en zie toen.. zit ik zomaar de 208e reactie te tikken.

Is voor jou het woord ziel een religieuze term wat je alleen in religieuze context gebruikt?

[hopper]

Ik heb geen (betere) definitie. Ik gebruik het woord vrijwel nooit in deze context, maar weet uiteraard wat men normaal gesproken bedoelt. Om geen stroman te adresseren vraag ik altijd wat men bedoelt als men spreekt over religieuze termen zoals de ziel, God etc.

Ik dacht bij het stellen van deze TS dat iedereen wel weet wat men normaal gesproken bedoelt.. en zie... toen werd er gevraagd om definities en zie toen.. zit ik zomaar de 208e reactie te tikken.

Is voor jou het woord ziel een religieuze term wat je alleen in religieuze context gebruikt?

Je kunt geen definitie geven van iets wat geen substantie heeft.

[Christiaan]

Ik heb geen (betere) definitie. Ik gebruik het woord vrijwel nooit in deze context, maar weet uiteraard wat men normaal gesproken bedoelt. Om geen stroman te adresseren vraag ik altijd wat men bedoelt als men spreekt over religieuze termen zoals de ziel, God etc.

Ik dacht bij het stellen van deze TS dat iedereen wel weet wat men normaal gesproken bedoelt.. en zie... toen werd er gevraagd om definities en zie toen.. zit ik zomaar de 208e reactie te tikken.

Is voor jou het woord ziel een religieuze term wat je alleen in religieuze context gebruikt?

Het gebruik van het woord "ziel" kan op allerlei manieren gebruikt worden: De ziel als bewustzijn, de ziel als identiteit van de persoon, het gebruik in poëtische zin, de ziel van de fles etc. Dat zijn geen religieuze contexten en op die manier gebruik ik ze ook weleens.
Maar gezien dit forum en jouw vragen (bestaat de ziel echt?) lijkt me een andere context van toepassing die ik niet gebruik. Vandaar dat ik dan liever vraag wat zij (jij) precies bedoelen, zodat ik het dan ook precies adresseren.

[Bonjour]

Mijn computer voelt hoe warm de cpu is en stelt de ventilator daarop bij.
Mijn computer weet wat belangrijke en minder belangrijke taken zijn en stelt prioriteit.
Mijn computer weet hoe de ruimte verlicht is, en stelt daarmee de lichtintensiteit van het scherm bij.
Dat zijn een paar simpele voorbeelden hoe een computer van zichzelf bewust is.

De vraag blijft of het menselijke bewustzijn zoveel beter is.

Bewustzijn is niet onderverdeeld in beter of slechter. Bewustzijn is waarnemen.
Een computer neemt niet waar.

Ik denk dat je een hele andere definitie van waarnemen gebruikt dan ik doe. Mijn computer neemt nu waar dat er bepaalde toetsen ingedrukt worden.

[hopper]

Bewustzijn is niet onderverdeeld in beter of slechter. Bewustzijn is waarnemen.
Een computer neemt niet waar.

Ik denk dat je een hele andere definitie van waarnemen gebruikt dan ik doe. Mijn computer neemt nu waar dat er bepaalde toetsen ingedrukt worden.

Een bewegingsmelder neemt ook waar op de wijze die jij omschrijft. Maar een bewegingsmelder heeft geen bewustzijn.
Het probleem met het menselijk bewustzijn is dat het geen ding is omdat het juist alle dingen waar neemt.
Omdat we van zintuigen gebruik maken met de waarneming lijkt het net alsof het het lichaam is wat waarneemt.
Dat is wat men doorgaans de zelf-illusie noemt.

Voor gelovigen is dat laatste van enorm belang. Als het zelf een illusie is hier op aarde, hoe moet een illusie dan in de hemel komen?
De illusie dat we een lichaam zijn kan alleen stand houden van geboorte tot dood, daar buiten niet.
Ben je in staat om uit de illusie te raken, dan kom je uit bij 'wat' bewustzijn is.
Dan blijkt bewustzijn helemaal geen iemand te zijn.
Bewustzijn blijkt dan onstoffelijk te zijn.

[Zolderworm]

Op mijn forum (zolderwormpraatjes.nl) zou je voor zo'n opmerking een waarschuwing krijgen. Het is feitelijk denigrerend. Dit zijn serieuze overwegingen, waar je wordt geacht serieus op in te gaan, o.a. door met tegenargumenten te komen. Als je de mening van een ander meteen belachelijk maakt, dan is een gesprek niet meer mogelijk. En het is juist de bedoeling van dit forum dat we met elkaar het gesprek aangaan.
(Tjonge ik had hier moderator moeten worden.)

Je hebt gelijk dat er met respect gediscussieerd moet worden. Daar staat tegenover dat ik dan ook serieus genomen wens te worden en wat hopper beweerd staat zover van de realiteit dat ik vind dat ik hem mag steunen in zijn fantasie.

Weet jij dan precies wat de realiteit is?

[Zolderworm]

Dat is natuurlijk het bekende gokwerk. A là Dennett volgens mij. Er is geen enkel bewijs voor. Ook als het bewustzijn niet een materiële functie van complexiteit in de hersenen is, is verminderde cognitie als gevolg van dementie een logische zaak. Haal maar een wat chips uit je TV. De tv-uitzending op zich gaat gewoon door.
Maar ik weet het natuurlijk ook niet. We kunnen alleen maar gokken.

Het punt is natuurlijk dat wetenschappelijk gezien wordt gepoogd uit te zoeken hoe een en ander in elkaar steekt. Of dat ooit gaat lukken is natuurlijk maar de vraag. Daar staat tegenover dat bij bovennatuurlijke zaken er zelfs maar geen begin is van een idee hoe dat te onderzoeken. Terwijl het hersenonderzoek steeds beter en geavanceerder wordt.

Ik ken de naam Dennett maar heb nog nooit iets van hem gelezen (of gezien). Misschien moet ik dat eens doen.

Wat natuurlijk niet per se inhoudt dat bovennatuurlijke zaken geen feit zijn. (Maar ook niet dat ze wel een feit zijn.)

[Zolderworm]

Op mijn forum (zolderwormpraatjes.nl) zou je voor zo'n opmerking een waarschuwing krijgen. Het is feitelijk denigrerend. Dit zijn serieuze overwegingen, waar je wordt geacht serieus op in te gaan, o.a. door met tegenargumenten te komen. Als je de mening van een ander meteen belachelijk maakt, dan is een gesprek niet meer mogelijk. En het is juist de bedoeling van dit forum dat we met elkaar het gesprek aangaan.
(Tjonge ik had hier moderator moeten worden.)

Vergeef het hem, de opvatting dat de stof bewustzijn genereert is louter onwetendheid.
Een opvatting welke ook breed gedeeld wordt, hoewel er geen wetenschappelijk bewijs voor is.
Het is een geloof dat materie bewustzijn kan genereren.

Mullog mag ook best een geloof hebben, waarom niet?

Elke atheïst heeft een geloof. (Maar stiekem is hij Jehova Getuige, maar is wat dat betreft nog niet uit de kast gekomen.)

[hopper]

Vergeef het hem, de opvatting dat de stof bewustzijn genereert is louter onwetendheid.
Een opvatting welke ook breed gedeeld wordt, hoewel er geen wetenschappelijk bewijs voor is.
Het is een geloof dat materie bewustzijn kan genereren.

Mullog mag ook best een geloof hebben, waarom niet?

Elke atheïst heeft een geloof. (Maar stiekem is hij Jehova Getuige, maar is wat dat betreft nog niet uit de kast gekomen.)

Als ik zou schrijven dat het bestaan hier op aarde geen realiteit is, dan zou Mullog nog harder gaan lachen.
Gelovigen en atheïsten beschouwen dit leven als realiteit, als 'echt'.
Maar hoe leg je uit dat bewustzijn het enige is wat realiteit kent?
En geen lezer op dit forum is zonder bewustzijn.
Dus we hebben het niet over geesten, BDE, handopleggingen of weet ik veel wat.
Het punt is dat je geen lichaam bent wat bewustzijn heeft, maar dat de situatie omgekeerd is: je bent bewustzijn dat een lichaam heeft.

[Mullog]

Je hebt gelijk dat er met respect gediscussieerd moet worden. Daar staat tegenover dat ik dan ook serieus genomen wens te worden en wat hopper beweerd staat zover van de realiteit dat ik vind dat ik hem mag steunen in zijn fantasie.

Weet jij dan precies wat de realiteit is?

Of ik het precies weet, weet ik niet, maar ik heb een aardig idee. Jij ook trouwens. Moet je gewoon een stoeptegel op je tenen laten vallen. Dan merk je het vanzelf.

[Mullog]

Het punt is natuurlijk dat wetenschappelijk gezien wordt gepoogd uit te zoeken hoe een en ander in elkaar steekt. Of dat ooit gaat lukken is natuurlijk maar de vraag. Daar staat tegenover dat bij bovennatuurlijke zaken er zelfs maar geen begin is van een idee hoe dat te onderzoeken. Terwijl het hersenonderzoek steeds beter en geavanceerder wordt.

Ik ken de naam Dennett maar heb nog nooit iets van hem gelezen (of gezien). Misschien moet ik dat eens doen.

Wat natuurlijk niet per se inhoudt dat bovennatuurlijke zaken geen feit zijn. (Maar ook niet dat ze wel een feit zijn.)

Klopt. Maar zolang je geen bovennatuurlijke zaken nodig hebt om zaken te verklaren vind ik het nogal vreemd om te verklaren dat bovennatuurlijke zaken een feit zijn (wat je hier impliciet toch stiekem min of meer doet).

[Bonjour]

Ik denk dat je een hele andere definitie van waarnemen gebruikt dan ik doe. Mijn computer neemt nu waar dat er bepaalde toetsen ingedrukt worden.

Een bewegingsmelder neemt ook waar op de wijze die jij omschrijft. Maar een bewegingsmelder heeft geen bewustzijn.
Het probleem met het menselijk bewustzijn is dat het geen ding is omdat het juist alle dingen waar neemt.
Omdat we van zintuigen gebruik maken met de waarneming lijkt het net alsof het het lichaam is wat waarneemt.
Dat is wat men doorgaans de zelf-illusie noemt.

De grap is dat je hiermee mijn stelling onderbouwd. De zintuigen van de computer zijn het toetsenbord, de webcam, etc. Toch benoemen we al die losse onderdelen als 'de computer'. Op dezelfde manier wat jij zelf-illusie noemt.
Verder maak je de aanname dat het bewustzijn actief is, terwijl ik denk dat het passief is.

Voor gelovigen is dat laatste van enorm belang. Als het zelf een illusie is hier op aarde, hoe moet een illusie dan in de hemel komen?
De illusie dat we een lichaam zijn kan alleen stand houden van geboorte tot dood, daar buiten niet.
Ben je in staat om uit de illusie te raken, dan kom je uit bij 'wat' bewustzijn is.
Dan blijkt bewustzijn helemaal geen iemand te zijn.
Bewustzijn blijkt dan onstoffelijk te zijn.

Maar wel in een gelovige wereld, Ik probeer een verhaal op te zetten op basis van experimenten en het trekken van conclusies waar je niet omheen kunt. Maar mijn gesprekspartners hebben vaak geen idee hoe software op de hardware uitgevoerd wordt terwijl juist dat inzicht hun zou helpen om de mogelijkheden van de hersenen te kunnen inschatten.

[hopper]

Verder maak je de aanname dat het bewustzijn actief is, terwijl ik denk dat het passief is.

Dan zal ik dat misverstand uit de weg ruimen. Het waarnemen van 'de dingen' kost geen enkele moeite.
Ergo: probeer eens je bewustzijn uit te zetten, dat zal je niet lukken.
Je zintuigen kun je wel uit zetten. Al zou je in een donkere geluiddichte kamer gaan zitten, dan ben je nog altijd bewust.
Bewust van je eigen gedachten bijvoorbeeld.
En dat laatste is belangrijk: als je beseft dat bewustzijn en gedachten twee verschillende zaken zijn, dan zul je ook beseffen dat je niet de denker (het ik) bent. Dat denk je maar.

[peda]

In de metafysische wereld bestaat er ook geen consensus over hoe op bewustzijnsniveau het verschil tussen hersenbewustzijn ( emergentie ) en bewustzijn buiten de stoffelijke hersenen moet worden gezien. Is het opzoeken van 2 waterstof atomen en 1 zuurstofatomen en vervolgens met elkaar reageren volgens de chemische wet reeds een vorm van bewustzijn ( bezieling ) of nog niet. Zo kun je verder de ladder omhoog gaan. Is de moleculaire structuur van bijvoorbeeld het dna ( chemische reactie ) een vorm van bewustzijn. Heeft een slak reeds een vorm een primitief bewustzijn. Heeft het niet biologische computertoetsen bord een bewustzijn. Kun je pas bij zelfbewustzijn spreken van echt bewustzijn en is alles wat daaronder ligt een vorm van automatisme, een reactie op een voorafgaande gebeurtenis. Wanneer bewustzijn ook op onstoffelijke wijze buiten de hersenen bestaat, waar is het dan te vinden, is het wel te lokaliseren in een ruimtelijke ordening of helemaal niet en welke niet materiële structuur zou het onstoffelijke hebben. Kortom vele vragen, waarop een juist antwoord niet gegeven kan worden omdat de meeste vormen van bewustzijn niet kunnen worden onderzocht in het laboratorium. De metafysica hanteert het begrip bewustzijn buiten de stoffelijke hersenen wel, maar levert over het hoe en wat speculatieve dus niet testbare antwoorden. De naturalist wijst bewustzijn buiten de hersenen ronduit af en wijst op emergentie, maar kan vervolgens het emergentie proces in de hersenen ook niet in stappen uiteenrafelen. In ieder geval wordt aangenomen dat het hebben van een ziel ook betekent dat in de ziel bewustzijn zetelt, maar hoe verder dat zielenbewustzijn wordt ingevuld en beschreven hoe verder het traject zich verwijderd van het toetsbare. Het domein van geloof, omdat uitspraken worden gedaan over de metafysische wereld die niet op juistheid getoetst kunnen worden.

[Zolderworm]

Weet jij dan precies wat de realiteit is?

Of ik het precies weet, weet ik niet, maar ik heb een aardig idee. Jij ook trouwens. Moet je gewoon een stoeptegel op je tenen laten vallen. Dan merk je het vanzelf.

Het gaat (onder meer) om de keuze tussen psychisch monisme, substantiedualisme en materieel realisme.

[hopper]

Je stelt nog steeds de verkeerde vragen, @Peda. Bewustzijn is niet op een plaats te vinden. Het is niet te lokaliseren.
Zolang de verkeerde vragen worden gesteld, zijn de goede antwoorden uitgesloten.

[Petra]

In de metafysische wereld bestaat er ook geen consensus over hoe op bewustzijnsniveau het verschil tussen hersenbewustzijn ( emergentie ) en bewustzijn buiten de stoffelijke hersenen moet worden gezien. Is het opzoeken van 2 waterstof atomen en 1 zuurstofatomen en vervolgens met elkaar reageren volgens de chemische wet reeds een vorm van bewustzijn ( bezieling ) of nog niet. Zo kun je verder de ladder omhoog gaan. Is de moleculaire structuur van bijvoorbeeld het dna ( chemische reactie ) een vorm van bewustzijn. Heeft een slak reeds een vorm een primitief bewustzijn. Heeft het niet biologische computertoetsen bord een bewustzijn. Kun je pas bij zelfbewustzijn spreken van echt bewustzijn en is alles wat daaronder ligt een vorm van automatisme, een reactie op een voorafgaande gebeurtenis. Wanneer bewustzijn ook op onstoffelijke wijze buiten de hersenen bestaat, waar is het dan te vinden, is het wel te lokaliseren in een ruimtelijke ordening of helemaal niet en welke niet materiële structuur zou het onstoffelijke hebben. Kortom vele vragen, waarop een juist antwoord niet gegeven kan worden omdat de meeste vormen van bewustzijn niet kunnen worden onderzocht in het laboratorium. De metafysica hanteert het begrip bewustzijn buiten de stoffelijke hersenen wel, maar levert over het hoe en wat speculatieve dus niet testbare antwoorden. De naturalist wijst bewustzijn buiten de hersenen ronduit af en wijst op emergentie, maar kan vervolgens het emergentie proces in de hersenen ook niet in stappen uiteenrafelen. In ieder geval wordt aangenomen dat het hebben van een ziel ook betekent dat in de ziel bewustzijn zetelt, maar hoe verder dat zielenbewustzijn wordt ingevuld en beschreven hoe verder het traject zich verwijderd van het toetsbare. Het domein van geloof, omdat uitspraken worden gedaan over de metafysische wereld die niet op juistheid getoetst kunnen worden.

Idd. Er zijn geen klip en klare antwoorden, niet vanuit de wetenschap en niet vanuit levensbeschouwingen, daarom is er aan persoonlijke invullingen geen gebrek. En gelukkig maar..is mijn gedachte.